Een artikel van Raf Bodelier in de Nederlandse krant De groene Amsterdammer

Kleurenblind

In Brabant bestuurt het Forum voor Democratie nu mee. En wie vorige week de Brabantse website van het Forum voor Democratie opende, stuitte op een foto van een bakstenen gebouw. Het was de hoofdingang van de trappistenabdij Koningshoeven nabij Moergestel. Op die foto fietsen twee jongeren voorbij de monumentale poort die rechts wordt omzoomd door frisgroene bomen en links door paarse rododendrons. De trappistenabdij is een gezegende plek. Ze bestaat uit een hechte gemeenschap van achttien broeders en een imposante verzameling negentiende eeuwse gebouwen inclusief kerk, kapel en gastenhuis. Koningshoeven is volledig zelfvoorzienend en heeft bossen, landerijen, werkplaatsen en de wereldberoemde brouwerij van trappistenbier.

Vanuit het centrum van Tilburg wandel ik in drie kwartier naar Koningshoeven. Buiten coronatijd neem ik dan deel aan het avondgebed, de vespers. Dit avondgebed is het voorlaatste van de zeven dagelijkse gebedsdiensten die al beginnen om 4.15 uur ‘s ochtends. Tijdens de vespers hebben de broeders er al een lange dag op zitten van bidden, werken en studeren. Halverwege de vespers onderbreken ze hun zang en verzinken ze in stilte om tien minuten te mediteren. Ik sluit mijn ogen. Het is telkens weer een mystieke ervaring; de trappisten in hun koorbanken, enkele gasten, de invallende duisternis en de gemeenschappelijke stilte. In de verte hoor je het geluid van de A58, als een zwakke herinnering dat er ook nog een wereld bestaat buiten de hoge muren van het klooster.

Nu is alles coronadicht en sta ik voor een gesloten poort. Als de abt van de abdij niet over de foto had getweet, was het wellicht maar weinigen opgevallen dat het om de poort van Koningshoeven ging. Maar de abt, Dom Bernardus, tweette dus wel. En het was een tweet op poten, verrassend voor de doorgaans zo milde omgangsvormen onder de trappisten.

‘@koningshoeven heeft niets met forumvoordemocratie te maken en wil er ook niet mee geassocieerd worden! Foto van onze poort graag onmiddellijk verwijderen!’ Nog diezelfde dag deed het Forum wat het werd opgedragen en verzond de abt een tweede tweet. ‘Inmiddels heeft @FVDNoordBrabant de foto van onze abdijpoort verwijderd. Dank voor alle reacties, zaak gesloten.’

Ik sla linksaf en wandel aan de abdijmuren voorbij richting Oisterwijk. De tocht van anderhalf uur voert door akkers en weilanden, gevolgd door bossen en verstilde vennen. Het is een mooie tijdspanne om twee vragen te beantwoorden. Het is de vraag waarom het Forum juist een foto van die abdij koos voor de openingspagina van haar site en de vraag waarom de abdij dit zo fel afwees.

Het is een goede gok, maar ik zal er niet ver naast zitten wanneer ik constateer dat Thierry Baudet zich in toenemende mate op het christendom oriënteert en dat dergelijke foto’s deze oriëntatie moet onderstrepen. In een ellenlang gesprek met de EO vertelde Baudet dat hij weliswaar niet christelijk is opgevoed, maar dat hij zich steeds meer verdiept in het geloof. Baudet: ‘Ik realiseerde me dat de tradities die wij hebben voor een groot deel te danken zijn aan het christendom. En dat moeten we veel meer koesteren.’

Baudet noemt zich nog steeds niet helemaal christen, want hij is niet gedoopt en geen lid van een kerkgenootschap. ‘Maar ik zou mezelf een christenvriend noemen.’ Vorig jaar schetste het Algemeen Dagblad hoe Baudet het christendom steeds vaker omarmt ‘als de bron van wie wij zijn’ en als fundament voor zijn ‘revolte’. Baudet zegt de ‘waarden van christendom te delen’ en noemt zich ‘beschermer van de christelijke wortels van de westerse beschaving’. Het is een boodschap die werkt. Voormalige SGP-leden stapten inmiddels al over en ongetwijfeld voelen ook conservatieve CDA’ers zich aangesproken. Het is een boodschap die eerder met succes werd uitgevent door Orban in Hongarije, Trump in de VS en Salvini in Italië.

Als ik gok waarom de abdij zo fel reageerde, zal ik er evenmin ver naast zitten. Koningshoeven is geen politieke maar een religieuze gemeenschap. De broeders leven samen op grond van gedeelde morele en spirituele idealen. Wanneer het echter om politiek gaat, maakt ieder van hen een individuele keuze. Daarom kan en wil de abdij niet met één partij geassocieerd worden. En we weten allemaal hoe dat gaat: staat er eenmaal een foto van de abdijpoort op internet, met het logo van een politieke partij daar dwars overheen, dan krijg je die nooit meer van dat internet af.

En toch is dat, zo vermoed ik, niet het hele antwoord. Daarvoor was de tweet van Dom Bernardus te pittig. Die felheid zou ook wel eens te maken kunnen hebben met het internationale, humanitaire én duurzame karakter van de abdij. Kloosterordes zijn doorgaans kleurenblind en ook de helft van de broeders trappisten heeft een Afrikaanse of Aziatische achtergrond. Via dochterabdijen in Oeganda en Indonesië steunt Koningshoeven ontwikkelingsprojecten in deze landen.

In het ‘economische deel’ van de abdij is duurzaamheid het uitgangspunt. Op de daken liggen zonnepanelen en de auto rijdt op stroom. Het voedsel dat de monniken verbouwen, produceren en verkopen – kaas, brood, jam, honing en chocolade – is van ambachtelijke en biologische makelij. Het afvalwater uit de bierbrouwerij wordt volledig gezuiverd in een ‘biomakerij’, een installatie op basis van tropische planten en micro-organismen. Bovendien is er in de abdij veel aandacht voor moderne kunst, variërend van de droevige houtskoolstaties van Albert Servaes tot kleurrijke glas-in-loodvensters die Marc Mulders ontwierp voor de biomakerij. Veel groter kan het contrast met het politieke programma van het Forum voor Democratie niet zijn.

En dan zijn er nog de twee monumenten in het Atlasbos, pal naast de abdijkerk. Een van deze monumenten herdenkt drie trappisten van joodse afkomst: Ignatius, Linus en Nivardus Loeb, directe neven van schrijver Abel Herzberg en diens vrouw Thea Loeb. De drie trappisten werden in 1942 door de nazi’s uit de abdij gehaald en in Auschwitz vermoord. Een tweede monument herdenkt de zeven trappisten die in 1996 door jihadisten werden vermoord in het Algerijnse Tibhirine. Hun dramatische einde werd in 2010 indringend verfilmd in Des hommes et des dieux. Nee, de broeders trappisten hebben geen al te goede herinneringen aan radicale politieke experimenten.

Er is een groot verschil tussen het christendom van Baudet, Orban, Trump en Salvini en dat van religieuze ordes als de trappisten. Voor de populisten is het christendom op de eerste plaats een ‘stam’, een identiteit. Het christendom is een romantische volksgemeenschap, geworteld in een diep verleden en met vastomlijnde grenzen. Tradities geven er de doorslag, en verandering kan alleen maar betekenen dat je terugkeert naar de geborgenheid van het verleden. Niet zonder reden spreekt Orban heel uitdrukkelijk van ‘wij, Hongaarse christenen’ en heeft Baudet het expliciet over ‘de christelijke wortels van de westerse beschaving’.

Trump, Orban en Baudet interesseren zich maar amper voor de bijbel, de theologie of een religieus leven. Ze hebben geen boodschap aan ‘werken van barmhartigheid’ – hongerigen spijzen, naakten kleden, vreemdelingen herbergen. Voor hen is de christelijke identiteit een instrument waarmee je je kunt afzetten tegen anderen. Op de eerste plaats tegen moslims, maar ook tegen feministen, tegen immigranten, tegen seksuele minderheden, tegen socialisten en tegen liberalen.

Daarentegen draait het christendom van de kloosterlingen om waarden en spiritualiteit. Voor hen betekent christen-zijn dat je iedereen met respect behandelt, inclusief vluchtelingen, vrouwen en seksuele minderheden. Elke dag verdiepen ze zich in de bijbel en allerlei theologische discussies. En hoe kleinschalig wellicht ook, de monniken bouwen aan een betere wereld, het Rijk Gods. Daarbij vinden ze steun in hun geloof: in de psalmen, rituelen, meditaties. Voor hen doet het er niet toe of je zwart bent of wit, vrouw of man, links of rechts, hetero of homo. Iedereen die meebouwt is medestander, ook wanneer hij van verre komt, ongelovig of moslim is.

Wie toevallig aan de Moergestelse abdijpoort voorbij fietst, zal het maar amper doorhebben. Maar achter het akkefietje tussen het Forum en de trappisten over een kloosterpoort, ligt een afgrond van verschil.

Raf Bodelier in De groene Amsterdammer